บะเหยือง, หม่าเหยือง (ภาคเหนือ), ตำแย (ภาคกลาง), โพล่ยู (กะเหรี่ยงกาญจนบุรี), กลออือแซ (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน)
ถิ่นกำเนิดหมามุ่ย
หมามุ่ย เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเขตโซนร้อน (tropical) ต่างๆ ของโลกในทวีปแอฟริกา และเอเชีย โดยในเอเชียสามารถพบหมามุ่ย ได้ในประเทศ ไทย อินเดีย จีน พม่า ลาว กัมพูชา ฯลฯ และมักจะมีชื่อเรียกต่างกันไปตามแต่ละประเทศ ซึ่งหมามุ่ย ในโลกนี้ มีมากมายนับร้อยสายพันธุ์ แต่ก็ใช้ชื่อวิทยาศาสตร์เดียวกัน
ประโยชน์และสรรพคุณหมามุ่ย
- เป็นยาแก้ไข้
- ช่วยขับปัสสาวะ
- บำรุงประสาท
- รักษาโรคบุรุษ
- กระตุ้นกำหนัด
- กระตุ้นเพิ่มสมรรถภาพทางเพศชาย
- ขับปัสสาวะ
- ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย
- ช่วยทำให้ร่างกายสดชื่นกระปรี้กระเปร่า
- ช่วยเพิ่มความกระฉับกระเฉง
- ช่วยทำให้นอนหลับสบาย
- ช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำอสุจิ
- ช่วยปรับคุณภาพของน้ำเชื้อให้ดีมากยิ่งขึ้น
- ช่วยผ่อนคลายความเครียด
ลักษณะทั่วไปของหมามุ่ย
หมามุ่ย จัดเป็น ไม้ล้มลุกฤดูเดียว มีเถาเลื้อย ยาว 2-10 เมตร มีขนหนาแน่น
ใบหมามุ่ย เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ ใบย่อยมี 3 ใบ ที่ปลาย รูปไข่ หรือ รูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ใบกลางมักมีขนาดใหญ่ที่สุด กว้าง 3-10 เซนติเมตร ยาว 5-15 เซนติเมตร แผ่นใบทั้งสองด้านมีขนสีเทาปกคลุม ฐานใบเบี้ยว ปลายใบมน หรือ มีติ่งแหลม ขอบใบเรียบ เส้นกลางใบมี 3 เส้น
ดอกหมามุ่ย ออกเป็นช่อกระจะที่ซอกใบ ห้อยลงมา ยาว 15-30 เซนติเมตร ดอกสีม่วงคล้ำ มีกลิ่นเหม็นเอียน รูปดอกถั่ว ดอกย่อยมีจำนวนมาก ขนาดกว้าง 1-2 เซนติเมตร ยาว 2-4 เซนติเมตร กลีบกลางรูปไข่ ปลายกลีบเว้า กลีบคู่ข้างรูปขอบขนานแกมรูปไข่ กลีบเลี้ยง โคนเชื่อมติดกันเป็นรูป ปลายแยกเป็น 5 กลีบ สีน้ำตาลอ่อน มีขนคล้ายเส้นไหมปกคลุม เกสรเพศผู้ 10 อัน ก้านเกสรเชื่อมกันเป็น 2 กลุ่ม อับเรณูมีสองแบบ เกสรเพศเมียมีรังไข่รูปแถบ มีขนยาวสีเทา รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ
ผลหมามุ่ย เป็นฝักโค้งรูปขอบขนาน กว้าง 0.8-1 เซนติเมตร ยาว 5-9 เซนติเมตร หนาประมาณ 5 มิลลิเมตร มีลักษณะม้วนงอที่ปลายฝัก ตามผิวมีขนสีน้ำตาลอมเหลืองหนาแน่น เป็นขนแข็ง และสั้น พอฝักแห้งขนจะหลุดร่วงปลิวตามลมได้ง่าย เมื่อโดนผิวหนัง จะทำให้คัน ปวดแสบปวดร้อน เมล็ดมี 4-7 เมล็ด สีดำเป็นมัน พบตามชายป่า ป่าไผ่ และที่โล่งในป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ออกดอก และติดผลราวเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนมกราคม ความแตกต่างของหมามุ่ยไทย และหมามุ่ยอินเดีย หมามุ่ยไทย และหมามุ่ยอินเดียนั้นดูผิวเผินแล้วอาจจะคล้ายกัน แต่ก็มีความแตกต่างกันที่ฝักและเมล็ด โดยสามารถสังเกตได้ว่าหมามุ่ยอินเดียจะมีขนฝักสั้น เมื่อสัมผัสแล้วจะไม่มีอาการคัน และเมื่อแกะฝักออกมาแล้วเมล็ดที่อยู่ภายในจะมีสองสีสลับกัน ดำบ้างขาวบ้าง ในขณะที่หมามุ่ยไทยนั้นจะมีขนฝักยาวและหากสัมผัสก็จะทำให้เกิดอาการคัน อาจเกิดอาการแพ้ได้ ทั้งนี้ขนาดฝักก็ยังเล็กกว่าหมามุ่ยอินเดีย ส่วนสีของเมล็ดจะเป็นสีดำสนิทขนาดคละกันไป
